سلامت کودکان  سلامت فیزیکی، ذهنی و اجتماعی آنان را شامل می گردد. اهمیت حفظ سلامت کودکان از لحاظ تغذیه مناسب، خواب روزانه کافی و تحرک و ورزش در آنها ، برای اکثر والدین شناخته شده است. همچنین کنترل  رشد و تکامل طبیعی بدن کودکان  توسط متخصصان بهداشتی و پزشکی نیز دارای اهمیت می باشد. کودکان به خاطر داشتن شرایط بدنی ویژه و تکامل ابتدائی  سیستم های مختلف در بدنشان نسبت به بیماری ها و عوامل محیطی آسیب پذیری بیشتری نشان می دهند. تغذیه مناسب در کودکان می تواند به رشد و افزایش قدرت یادگیری در آنها منجر گردد. همچنین از بروز چاقی و افزایش وزن و نیز بیماری های مربوط به آن مانند دیابت نیز جلوگیری می کند. باید توجه داشت که نیاز بدن کودکان به مواد غذایی و معدنی مانند کلسیم و آهن و… با افزایش سن درآنان تغییر می یابد و والدین باید در تأمین نیازهای تغذیه ای کودکانشان این مسئله را در نظر داشته باشند. بعنوان مثال، در کودکان بیشتر کلسیم جذب شده در  بدن، صرف ساخته شدن استخوان در آنها می شود ولی با افزایش سن و بویژه در دختران جوان این فرایند سنتزی کاهش یافته و می تواند در موارد دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد. لذا با افزایش سن کاهش در میزان ساخته شدن استخوان رخ خواهد داد. نیاز به آهن نیز در سنین مختلف در کودکان متفاوت است و کمبود آهن ناشی از تخلیه  منابع آن   بویژه در دختران یکی از مسائل عمده در زمینه سلامت کودکان است و می توان گفت که بسیاری از دختران در سنین نوجوانی در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند.

1- رشد و تکامل در کودکان :

بلوغ به دوره ای از زندگی اطلاق می گردد که کودک پس از گذراندن آن از نظر جنسی کامل شده ودستگاه تولید مثلی حداکثر فعالیت خود را آغاز می نماید.در این دوره تغییرات فیزیکی و بدنی فراوانی رخ می دهد که در دختران در سنین 10 تا 14 سالگی و در پسران در 12 تا 16 سالگی بروز می کنند. مهمترین این تغییرات عبارتند از:

– افزایش قد

– افزایش وزن

– بروز آکنه و جوش و اختلالات پوستی دیگر

– رشد مو در بدن

علاوه بر این در دختران سینه ها رشد کرده و چرخه های ماهیانه آغاز می گردد. پسران ماهیچه های قوی و حجیم پیدا می کنند و صدایشان بم تر می گردد. ممکن است در نحوه تفکر و احساسات نیز متوجه تغییراتی شوید.

بنابراین شما در دهه دوم زندگی تغییرات فراوانی در بدن خود مشاهد خواهید کرد و بدن شما اندازه دوران بلوغ خود را پیدا میکند و نیاز به مراقبت های ویژه ای دارید تا سلامت بدنتان تضمین گردد،زیرا عادتهای خوب تغذیه ای و فعالیت بدنی و ذهنی می تواند بدن را در شرایطی قرار دهد که بهترین راندمان و بازده کاری و یا تحصیلی را داشته باشد. همچنین ممکن است از بروز برخی بیماری ها نیز پیشگیری شود مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری های قلبی وعروقی ،اوستئوپروزیس یا پوکی استخوان و برخی از انواع سرطان در زمان بزرگسالی.

2- سلامت بدن در سنین نوجوانی:

بدن شما در سنین نوجوانی تغییرات فراوانی می یابد و نیاز هست تا مراقبت های ویژه ای ازآن بعمل آید برخی عادت های غذایی، فعالیت های فیزیکی روزمره و سایر اقداماتی که در این سن جهت حفظ سلامت بدن صورت می گیرد، می تواند از بروز بسیاری از بیماری ها مانند دیابت، بیماری های قلبی، فشار خون و …پیشگیری کند.

با توجه به رشد سریع و ناگهانی بدن در مرحله بلوغ و نیاز به انرژی بعلت سوخت وساز بالا ی بدن (بطور متوسط 2800 کالری) در سنین نوجوانی ، تغذیه و دریافت مواد مغذی به میزان کافی جهت تامین انرژی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در برنامه غذائی یک نوجوان گروه های غذائی از جمله پروتئین ها ،ویتامین ها و املاح معدنی بویژه آهن ، ید ، کلسیم و روی بسیار ضرورری می باشند.

3- دوره نوزادی :

سلامت نوزاد تازه متولد شده بیش از هر چیزی ذهن پدر و مادر را به خود مشغول می کند.تولد نوزاد یک اتفاق بسیار هیجان انگیز در زندگی والدین به شمار می آید ولی در صورتیکه سلامت نوزادان مورد توجه قرار نگیرد، می تواند بسیار ناراحت کننده نیز باشد. نوزادان نیازهای فراوان تغذیه ای، مراقبتی و … دارند. مسائل مربوط به سلامت نوزادان می تواند بسیار متفاوت تر از کودکان و نوجوانان باشد.در اولین سال زندگی، تغییرات فراوانی در بدن نوزاد رخ می دهد و بسیاری از اندام های بدن همچنان به تکامل خود ادامه می دهند. لذا اگر سلامت نوزاد به خطر بیافتد ممکن است، تا آخر عمر در زندگی وی تأثیر داشته باشد.

4- سرطان در کودکان :

سرطان در سلول هایی بروز می کند که در نهایت کل بدن انسان را تشکیل می دهند. معمولاً سلول های جدید جایگزین سلول های پیر و مرده در بدن می گردند. برخی مواقع این فرایند مختل شده و یا از مسیر عادی خود منحرف می گردد. بدین ترتیب که سلولهای جدید بدون اینکه نیازی به آنها باشد، تولید شده و سلولهای قدیمی نیز در زمان مقرر از بین نمی روند. سلولهای اضافی تشکیل تومور می دهند. تومورهای خوش خیم، سرطانی نیستند ولی در مورد تومورهای بدخیم وضع متفاوت خواهد بود. تومورهای سرطانی بدخیم به بافت های مجاور حمله کرده و بخشهای دیگر بدن را نیز مبتلا می سازند.

سرطان در کودکان مانند بزرگسالان در هر بخشی از بدن آنها می تواند رخ دهد ولی تفاوت هایی نیز وجود دارد. سرطان های دوران کودکی معمولاً بطور ناگهانی بروز کرده و بدون علامت های اولیه هستند و شانس درمان آنها نیز بیشتر از بزرگسالان است. شایع ترین سرطان در کودکان، لوسمی (Leukemia) است. تومورهای مغزی، لنفومها و سارکومهای بافت نرم نیز در کودکان بیشتر رخ می دهند. علایم سرطان و نیز درمان آن به نوع سرطان و میزان پیشرفتگی آن بستگی دارد. درمان می تواند شامل عمل جراحی، پرتوتابی و یا شیمی درمانی باشد.

5- سلامت دندانها در کودکان :

سلامت دندان ها در سلامت کل بدن کودک اهمیت دارد. مراقبت های لازم در زمینه سلامت دندانها بایستی از لحظه تولد کودک توسط والدین آغاز گردد. دندانهای کودکان خود را همواره از نظر وجود لکه و یا خرابی کنترل کرده و نیز در رژیم غذائی آنها مواد تغذیه ای حاوی ویتامین D و کلسیم بیشترقرار دهید. در رابطه با سلامت دندان در کودکانتان موارد زیر می تواند مفید باشد:

– دندان های آنها را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.

– از غذاهای سالم و مقوی بیشتر و نوشیدنی ها و غذاهای شیرین کمتردر رژیم غذائی کودکان قرار دهید.

– از لبنیات و شیر با چربی کم و کلسیم بالا استفاده کنید.

– بطور مرتب سلامت دندانهای کودک خود را توسط دندانپزشک کنترل نمایید.

6- سلامت ذهنی و روانی در کودکان :

دانستن اینکه کودک شما تب دارد کار بسیار آسانی است ولی تشخیص مسائلی که در رابطه با سلامت ذهنی کودکان مطرح است، بسیار دشوارتر می نمایند. هر چند میتوان با یادگیری اصول وعلایم آنها برخی شرایط را تشخیص داد. حالتهای روانی خاصی مانند عصبانیت، ترس، ناراحتی و یا سایر حالتها می تواند خود بعنوان یک علامت مطرح باشد. تغییرات رفتاری ناگهانی در کودک شما نیز می تواند نشان دهنده بروز یک اختلال باشد. برخی از مسائلی که در زمینه سلامت روانی کودکان مطرح می باشند عبارتند از:

– افسردگی دوران کودکی

– اضطراب و استرس در دوران کودکی

– اختلالات رفتاری

– اختلال بیش فعالی با نقص دقتی (ADHD)

مسائل روانی در کودکان دارای اهمیت فراوانی است که عدم توجه به آنها ممکن است تأثیرات جبران ناپذیری در زندگی کودک شما در آینده داشته باشدو اختلالاتی در زمینه تحصیل و یا موارد دیگر بروز نماید.

7- تغذیه کودکان :

تغذیه مناسب در کودکان موجب تقویت رشد و یادگیری درآنها می گردد، همچنین از بروز چاقی و بیماری های مربوط به وزن مانند دیابت نیز جلوگیری خواهد کرد. موارد زیر می تواند در تغذیه مناسب کودک توسط والدین راهنما باشد.

– پنج وعده میوه و سبزیجات در روز برای کودک.

– منابع غذایی غنی از پروتئین مانند تخم مرغ و گوشت کم چرب.

– غلات و دانه های غله ای غنی از فیبر

– جوشاندن، کباب کردن و یا بخارپز کردن به جای سرخ کردن غذاها.

– محدود نمودن مصرف غذاهای حاضری و کم ارزش.

– خوردن آب و شیر فراوان به جای نوشیدنی ها و غذاهای شیرین.

همچنین شما می توانید از نیازهای تغذیه ای کودکان خود آگاه گردید. توجه داشته باشید که برخی از نیازهای آنان مانند نیاز به آهن و کلسیم باافزایش سن کودک می تواند تغییر پیدا کند.

8- ناتوانی های تکاملی در کودکان :

ناتوانی های تکاملی عبارتند از نقائص تولد که موجب بروز مشکلات در طول زندگی می گردند و شامل موارد زیر می باشد:

– ناتوانی های سیستم عصبی که عملکرد مغز، نخاع و دستگاه عصبی را تحت تأثیر قرار می دهند و می توانند شامل عقب ماندگی ذهنی در مواردی چون سندرم داون و سندرم X – شکننده باشند. اختلالات یادگیری و رفتاری مانند بیماری اوتیسم نیز در این گروه قرار می گیرند.

– ناتوانی های مربوط به حواس که ممکن است بینایی، شنوایی و یا سایر حواس را مختل سازند.

– اختلالات متابولیک مانند فنیل کتونوری (PKU) که فرایند های بدنی که مواد غذایی مورد نیاز را پردازش می نمایند تحت تأثیر قرار می دهند.

– اختلالات دژنراتیو (تخریب کننده) مانند سندرم رت (Rett) که در اثر افزایش سن کودکان بروز کرده و منجر به مشکلات ذهنی و بدنی می گردند.

اغلب ناتوانی های تکاملی درمان ندارند ولی اغلب می توان علایم را بهبود بخشید.