کمبود آهن یکی از کمبودهای تغذیهای رایج در جهان بهویژه کشورهای در حال توسعه بهشمار میرود. کمبود آهن باعث بروز کمخونی، تضعیف سیستم ایمنی، افت تمرکز و عملکرد شناختی مخصوصا در کودکان میشود. کمبود روی نیز کاهش رشد و نمو، اختلال عملکرد سیستم ایمنی و در نتیجه افزایش خطر بروز عفونتها و اسهال را بهدنبال دارد. بههمین دلیل مکمل یاری با آهن و روی به پیشگیری از عوارض کمبود این دو عنصر حیاتی و حفظ سلامت جامعه کمک میکند.
آهن برای بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن از جمله رشد و نمو، عملکرد طبیعی سیستم عصبی- عضلانی و سیستم ایمنی اهمیت دارد. همچنین آهن برای ساخت گلبولهای قرمز خون و در نتیجه اکسیژن رسانی به سلولها ضروری است. سلولهای مغزی در همه سنین برای فعالیتهای خود از آهن استفاده میکنند، بههمین دلیل کودکان دچار کمبود آهن بهره هوشی پایینتری داشته و دچار اختلال در عملکردهای شناختی، یادگیری مهارتهای حسی- حرکتی، تمرکز و حافظه میشوند. بر اساس نتایج بررسیهاي انجام شده در کشور ما کمبود آهن و کمخونی ناشی از آن در کودکان زیر دو سال شایع است. همانطور که اشاره شد اثرات نامطلوب کمخونی در دوران شیرخواری و کودکی میتواند غیر قابل جبران باشد. کمبود آهن در کودکان علاوه بر کاهش قدرت ادراك و یادگیري، کاهش رشد طبیعی (قد و وزن) و بی اشتهایی را نیز به دنبال دارد. همچنین در کودکان مبتلا به کمخونی فقر آهن میزان ابتلا به بیماریهاي عفونی بیشتر است زیرا سیستم ایمنی آنها قادر به مبارزه موثر با عوامل بیماریزا نیست. ضعف، خستگی، بیقراری، رنگپریدگی، کمبود نفس، کمخونی، افت عملکرد ورزشی، تحصیلی و کاری از دیگر عوارض کمبود آهن هستند.
کمخونی فقر آهن:
شایعترین نوع کمخونی در به علت کمبود آهن در بدن است. مغز استخوان شما برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد. بدون آهن کافی بدن شما نمیتواند هموگلوبین موردنیاز برای ساخت گلبولهای قرمز خون را بسازد. این نوع از کمخونی در زنان بارداری که مکمل آهن مصرف نمیکنند شایع است. از دست دادن خون، همانند دورههای قاعدگی سنگین در زنان، زخمی عمیق، سرطان و مصرف منظم مسکنهای درد بدون نسخه بهویژه آسپرین که میتواند باعث التهاب پوشش داخلی معده و خونریزی شود نیز از عوامل ایجاد کمخونی ناشی از فقر آهن هستند.
کمخونی ناشی از کمبود ویتامینها:
در کنار آهن بدن شما برای تولید گلبولهای قرمز سالم و کافی، به فولات و ویتامین B-12نیز دارد. یک رژیم غذایی بدون این ریز مغذیها تولید گلبولهای قرمز خون را کاهش میدهد. همچنین بعضی افراد با اینکه B-12کافی مصرف میکنند اما نمیتواند آن را به خوبی جذب کنند و همین عامل منجر به بروز کمخونی میشود.
خستگی شدید:
خستگی و ضعف ناشی از کمخونی ممکن است آنقدری شدید باشد که از پس انجام کارهایتان به طور کامل برنیایید.
عوارض بارداری:
در زنان بارداری که به کمخونی ناشی از کمبود فولات مبتلا هستند احتمال بیشتری برای تولد نوزاد نارس وجود دارد.
مشکلات قلبی:
کمخونی منجر به ضربان قلب نامنظم و یا سریع میشود. وقتی که شما کم خون هستید قلبتان باید خون بیشتری را پمپ کند تا کمبود اکسیژن ایجاد شده در خون را جبران کند که در طولانی مدت منجر به بزرگ شدن و یا نارسایی قلب میشود.
کمخونی به شرایطی گفته میشود که در آن سطح هموگلوین خون به پایینتر از مقادیر نرمال افت میکند. وقتی غلظت هموگلوبین کم میشود توانایی خون برای حمل اکسیژن کاهش مییابد و خستگی، کاهش توانایی فعالیت بدنی، کوتاه شدن تنفس و … را به همراه دارد.
چه گروههایی نسبت به کمخونی آسیبپذیرتراند؟
- نوزادان و کودکان زیر 5 سال
- نوجوانان و زنان در سنین باروری (باردار و غیر باردار)
- افراد بالای 65 سال